مجله علوم و فنون دريايي دوره 11 شماره 4 زمستان 1931 تخمين توده زنده و تراكم ميگوي ببري سبز semisulcatus( )Penaeus در آبهاي استان بوشهر خليج فارس غالم مرادي نصير نياميمندي محمدجواد شعباني پژوهشکده ميگوي کشور gholammrd@gmail.com چكيده تحقيق در خصوص تخمين توده زنده و تراکم ميگوي ببريسبز ( semisulcatus ) Penaeus در ماههاي تير و مرداد و قبل از شروع فصل صيد ميگو در آبهاي استان بوشهر طي سالهاي 1939 تا 1931 اجرا گرديد. در گشتهاي انجام شده در تابستان هر سال ( ماههاي تير و مرداد ( بيشترين ميزان صيد بر واحد تالش صيادي )CPUE( مربوط به منطقه جنوبي ( بوشهر تا مطاف ) آبهاي استان بوشهر بوده است. از اواسط فصل صيد ميگو تا انتهاي آن به تدريج ميزان CPUE در منطقه شمالي افزايش مييافت. بر اساس محاسبات انجام شده جهت تخمين توده زنده ميگو در منطقه جنوبي آبهاي استان در سالهاي 34 39 و 31 ميزان توده زنده اوليه ميگو به ترتيب 474 124 و 379 تن برآورد گرديد. درصد ميگوي ببريسبز در ساحل آوري تجاري طي سالهاي 34 1939 و 31 به ترتيب 71 77 و 34 درصد بود. مطالعه بر روي تراکم ميگو در آبهاي استان بوشهر نشان ميدهد که ميگوهاي ببري سبز از حوزه جنوبي آبهاي استان بوشهر وارد صيدگاههاي استان شدهاند. در اين ميان مناطق مطاف نخيلو رأس خان و رود مند را ميتوان محل ظهور اوليه گلههاي ميگويببري سبز محسوب نمود. همچنين ميزان تراکم از نظر عمق صيدگاه نشان ميدهد که در هفته اول تيرماه اعماق باالي 12 متر و در مرداد ماه 2-92 متر داراي بيشترين ميزان CPUE و تراکم بوده اند. واژگان کليدي: تخمين توده زنده تراکم ميگوي ببري سبز Penaeus semisulcatus بوشهر خليج فارس 23
تخمين توده زنده و تراکم ميگوي... مرادي و همکاران 1. مقدمه بهره برداري از ميگوي خليج فارس از سال 1993 آغاز گرديد ( 1967 Boerema, (. در اين سالها محدوده بهره برداري آبهاي استان بوشهر و گونه ميگوي ببري سبز مهمترين ميگوي منطقه خليج فارس بود. پس از آن صيد ميگو در آبهاي هرمزگان نيز شروع گرديد که عمدتا ميگوي موزي را شامل ميشده است. پس از شروع صيد در آبهاي ايران صيد در آبهاي عربستان سعودي نيز در سال 194 شروع گرديد. همچنين يك شرکت کويتي در سال 1941 صيد ميگو در آبهاي کويت را شروع نمود و در سال 1943 نيز صيد ميگو در آبهاي قطر انجام گرفت )1984 Zalinge,.)Van بيشترين ميزان صيد در آبهاي ايران طي سالهاي 44 1949 به ميزان 3422 تن ثبت گرديده است. با افزايش قيمت ميگو در بازارهاي داخلي و خارجي توسعه ناوگان صيادي در اين منطقه طي دهههاي گذشته به شدت افزايش يافت و استفاده از روشهاي صنعتي صيد ميگو باعث افزايش تالش صيادي گرديد بطوري که کشورهاي بهره بردار را مجبور نمود تا مقرراتي جهت جلوگيري از کاهش صيد و زيان حاصل از تورهاي ترال به بستر دريا تصويب نمايند. بر اين اساس کشور قطر صيد ميگو را در سال 1972 براي هميشه ممنوع نمود و جمهوري اسالمي ايران قوانين عدم افزايش شناورهاي صيادي و همچنين ممنوعيت ترال کف ماهي را در سالهاي 7 1971 به مورد اجراء گذاشت. همچنين مبناي آزادي و ممنوعيت صيد نيز بر اساس ميزان توده زنده ميگو و حفظ حداقل 2 درصد ذخيره جهت تجديد نسل براي سال آينده گذاشته شد. در کشورهاي حوضه خليج فارس )کويت و عربستان سعودي و بحرين( قوانين ممنوعيت و محدوديت صيد شناورهاي ميگوگير تدوين و اجراء گرديد. اولين پروژه در خصوص ميگوي ببري سبز در آبهاي استان بوشهر طيسالهاي 1942-1941 انجام گرديد )عظيمي 1944(. در خالل سالهاي 1943-71 دو پروژه تحقيقاتي با استفاده از تور ترال کف انجام گرفته که جمله در آنها خصوصيات زيستي ميگوي ببريسبز از پارامترهاي رشد مرگ و مير صيد بر واحد تالش صيادي و دورههاي تخم ريزي مورد بررسي قرار گرفته است )قاسمي و نياميمندي 1971(. در تحقيقي ديگر پويايي جمعيت ميگوي ببريسبز در آبهاي استان بوشهرمورد مطالعه قرار گرفت) نياميمندي 1977(. اعالم زمان شروع خاتمه صيد و تخمين توده زنده ميگوي ببريسبز استان بوشهر در سالهاي گذشته توسط محققين اجرا گرديده ( اکابري 1979 مرادي 1932 خورشيديان 1974 و ) 1934 که بيشتر اين مطالعات قبل و يا در دوره صيد ميگو در آبهاي استان بوشهر بوده است. برخي تحقيقات نيز بصورت پايشي و در محدوده زماني يك ساله با گشتهاي ماهانه انجام گرفته است )مرادي 1932 خورشيديان.) 1934 مطالعه نياميمندي 1931 حاضر به منظور نيل به اهداف ذيل در فصل تابستان طي سالهاي 1939 تا 1931 اجرا گرديد: - 1 برداشت تخمين وزن توده زنده ميگو و پيشبيني سقف بررسي تراکم ميگوي ببري سبز در آبهاي استان بوشهر 2. مواد و روش ها در اين تحقيق از شناور تحقيقاتي الور به طول و عرض 9/1 و 7 متر قدرت موتور 312 اسب بخار شناور صيادي گلف متر قدرت موتور به طول و عرض 99 و 4/1 312 اسب بخار شناور صيادي طبس به طول و عرض 99 و 4/1 متر قدرت موتور 312 اسب بخار و کشتي صيادي سهيل دريا به طول و عرض 9/3 و 4/7 متر قدرت موتور 712 اسب بخار استفاده گرديد. همه شناورهاي مذکور مجهز به تور جفتي ترال ميگوگير با چشمه دهانه و ساك به ترتيب 12 بودند. و 91 ميليمتر موقعيت ياب و اکوساندر 22
مجله علوم و فنون دريايي دوره 11 شماره 4 زمستان 1931 منطقه مورد بررسي شامل آبهاي استان بوشهر و قسمتي از آبهاي استان خوزستان حدفاصل مطاف در جنوب آبهاي استان با موقعيت 7 92 شمالي و 11 12 شرقي تا ديلم در شمال استان ( شمال غربي خليج فارس ) با موقعيت 92 22 شمالي و 12 22 شرقي بود. در اين منطقه با توجه به محدوديت شناورهاي تحقيقاتي در امر تعداد روزهاي درياروي و بررسي ايستگاهها با فاصله زماني کمتر در مجموع 41 ايستگاه در 11 ترانسکت در کل منطقه بررسي در نظر گرفته شد )شکل (. 1 از نظر عمق توراندازي منطقه بررسي به سه طبقه عمقي زير 12 متر 12 تا 2 متر و 2 تا 92 متر و از نظر جغرافيايي با توجه به اطالعات قبلي در خصوص منطقه و حضور ميگو در آبهاي استان بوشهر کل منطقه به دو زير منطقه شمالي ( از عرض 12 3 12 3 تا 92 22 شمالي و طول 43 92 تا 92 شرقي( و جنوبي ( از عرض 7 92 تا 12 شمالي و طول 92 توده زنده زدن ميزان در تمام زير طبقات عمقي در اشکوبهاي مربوطه ميزان کل توده زنده در منطقه بررسي شده ( شمالي يا جنوبي ) محاسبه گرديد. محاسبه عرض مفيد مستطيل جايروب شده در هر تورکشي: d h*x2 h: طول طناب بااليي تور ترال x: 2 ضريب ثابت گستردگي تور در اين تحقيق با توجه به ميزان پروژههاي قبل استفاده شده در x 2 )مرادي 1932 خورشيديان 1934( و جهت مقايسه نتايج حاصل از ميزان استفاده شده توسط (1976) Klima برابر 2/4 استفاده شده است. محاسبه مساحت جايروب شده در ايستگاه i: i طول مسافت تورکشي شده در ايستگاه :Li محاسبه متوسط صيد بر واحد مساحت در ايستگاهi CPUA i Ci a :Ci ميزان صيد ميگو در مدت زمان يك ساعت j تورکشي در ايستگاه i محاسبه تراکم در اشکوب j CPUA i CPUA j Nj :)CPUA( ميانگين صيد بر واحد مساحت )تراکم( در اشکوب j. j تعداد ايستگاه در اشکوب :Nj محاسبه توده زنده در اشکوب j CPUAj*Aj Rv j توده زنده در اشکوب :Bj مساحت کل اشکوب j :Aj R: V ضريب فرار ميگو معموال بين Rv مقدار تا 2/1 Bj 1 ai Li* d i Sparre and Venema, 1992( انتخاب ميشود (. در جنوب شرقي 11 شرقي( تقسيم 12 تا 12 شده است. مساحت طبقات عمقي فوقالذکر به ترتيب 327 122 و 121 کيلومتر مربع محاسبه شد. در هر گشت اشکوبها و طبقات عمقي فوق الذکر مورد بررسي قرار گرفت. در ابتداي توراندازي توسط شناور مشخصات طول و عرض جغرافيايي عمق ايستگاه و جهت حرکت شناور ثبت ميشد. مدت زمان تورکشي يك ساعت بود. عمليات اجرائي تخمين توده زنده به روش مساحت جايروب شده بود. جهت تخمين توده زنده در هر منطقه )شمالي يا جنوبي ) بر اساس گشت انجام شده منطقة مورد نظر به چند اشکوب ( بر اساس عرض جغرافيايي ) تقسيم گرديد. سپس در هر اشکوب و هر طبقه عمقي ميانگين صيد بر واحد تالش صيادي )CPUE( و نيز با توجه به مسافت تورکشي شده ميزان صيد بر واحد مساحت )CPUE( محاسبه شد. سپس ميزان صيد بر واحد مساحت در هر زير طبقه عمقي به کل مساحت زير طبقه عمقي مربوطه تعميم داده شده است) 1992, Venema.)Sparre and پس از جمع 23
تخمين توده زنده و تراکم ميگوي... مرادي و همکاران بيشتري استفاده گردد مدل بدست آمده نيز داراي دقت بيشتري ميباشد عالوه بر اطالعات ساحلآوري و شاخص توده زنده ميگو در سالهاي 1939 و 34 از اطالعات مربوط به سالهاي 1973 تا 3 نيز استفاده شد. با توجه به اينکه آمار ساحل آوري نهايي به تفکيك گونه موجود نبود از اطالعات توده زنده برآوردي اوليه و ساحل آوري تجاري کل گونههاي ميگو در محاسبات رگرسيون استفاده گرديد ( جدول.) 1 آسيا معموال مقدار Rv برابر 2/1 فرض ميشود ( 198 Pauly, (. در اين محاسبات از ضريب 2/1 استفاده شد. وزن توده زنده نيز با استفاده از فرمول زير محاسبه گرديد. Β Βj به منظور پيشبيني ساحلآوري صيد ميگو در تابستان 1931 از روش رگرسيون استفاده شد. با توجه به اينکه دقت اين روش بستگي به تعداد زوج داده مورد استفاده داشته و هرچه از زوج داده سال رديف جدول ) 1 برآورد توده زنده اوليه قبل از گشايش صيد و ساحل آوري تجاري ميگو ( 1973-31( * برآورد توده زنده اوليه قبل از گشايش صيد )تن( ** ساحل آوري تجاري)تن( درصد ميگوي ببري در ساحل آوري ميگو کل شاخص زنده توده )تن بر مايل مربع( مساحت منطقه ( بررسي شده ) nm 2 171 1.16 32 922 222 1973 1 نسبت ساحلآوري به توده زنده 1.6 4.5 3 2 3.4 1.9 1.8 1924 1924 171 1924 1944 171.38.39.89.52.76.51 31 34 33 77 71 34 12 1124 919 34 1314 29* 122 112 1199 474 124 379 1932 1931 193 1939 1934 1931 9 4 1 4 7 * در محاسبات رگرسيون از اطالعات سال 1931 استفاده نشده است. ** ساحل آوري تجاري و توده زنده برآورد شده مربوط به کل گونههاي ميگو در آبهاي استان بوشهر ميباشد. پيش بيني ساحلآوري در سال 1931 23
مجله علوم و فنون دريايي دوره 11 شماره 4 زمستان 1931 شکل ) 1 منطقه و ايستگاههاي مورد بررسي در آبهاي استان بوشهر )1939-31( جدول ) مقايسه تالش صيادي ثبت شده در گشتهاي تير و مرداد سال 1939 گشت منطقه بررسي شده تاريخ صيد بر واحد تالش صيادي - CPUE )کيلوگرم بر ساعت( 39 /24/ 2 1 جنوبي 2/4 39 /24/ 23 شمالي 1/4 39 /24/ 4 9 جنوبي 12/7 39 /21/ 24 4 جنوبي 23
تخمين توده زنده و تراکم ميگوي... مرادي و همکاران 3. نتايج از ابتداي تيرماه 4 39 گشت تحقيقاتي به منظور بررسي و تخمين توده زنده ميگو در آبهاي استان بوشهر انجام شد. در جدول ميزان صيد بر واحد تالش صيادي )CPUE( بدست آمده در گشتهاي منطقه جنوبي و شمالي مقايسه گرديده است. همچنين در شکل ميزان CPUE در طبقات عمقي سه گانه و ترانسکتهاي منطقه بررسي مقايسه شده است. همانطور که شکل نشان ميدهد در ابتداي تابستان 1939 ميزان صيد بر واحد تالش صيادي پائين بوده و گلههاي ميگوي ببري سبز بيشتر در اعماق باالي 2 متر يافت شدند. بدين ترتيب بيشترين ميزان CPUE در ترانسکتهاي مطاف ( ) /1 Kg/h ( ) و نخيلو 7 Kg/h ( ) رودمند 7Kg/h بدست آمد. بتدريج در اواسط تابستان بر تراکم ميگو در منطقه افزايش يافته و ساير طبقات عمقي نيز داراي تراکم بيشتري از ميگو گرديدند. بطوريکه در طبقه عمقي زير 12 متر رودمند ميزان CPUE به 42 کيلوگرم بر ساعت رسيد. در اوائل مرداد ذخيره ميگو در اکثر ترانسکتهاي منطقه جنوبي حضور داشته و به تراکم باالتري در منطقه رسيد. از اوائل تابستان تا اوائل مرداد ذخيره ميگويببري سبز در منطقه شمالي تراکم پائيني داشته است. در جدول 9 و شکل 9 ميزان صيد بر واحد تالش صيادي به ترتيب به تفکيك گشت و نيز بر حسب ترانسکت و طبقه عمقي در گشتهاي انجام شده در منطقه جنوبي و شمالي در سال 1934 آمده است. شکل 9 نشان ميدهد تراکم ميگو از ابتدا تا دهه سوم تيرماه در منطقه بررسي پائين بوده است ( کمتر از 12 کيلوگرم بر ساعت (. گله هاي ميگو از اوائل مردادماه بطور ناگهاني وارد صيدگاهها شده و تراکم بااليي را در آبهاي باالي 2 متر نشان دادند. بطوريکه ميانگين CPUE در طبقات عمقي زير 12 متر - 2 12 متر و - 92 2 متر به ترتيب 3 3 و 4 کيلوگرم بر ساعت ثبت گرديد. از طرف ديگر ميزان تراکم از ترانسکتهاي نزديك بوشهر به سمت مطاف کاهش مييابد. حداکثر تراکم در طبقه عمقي 2-92 متر ) 44 کيلوگرم بر ساعت ) و رودمند ( 13 کيلوگرم بر ساعت ) ثبت گرديد. همچنين شکل 9 نشان ميدهد تراکم ذخيره ميگو در منطقه شمالي همانند سال 1939 ضعيف ميباشد. در جدول 4 و نيز شکل 4 تراکم ذخيره ميگوي ببري سبز در گشتها ترانسکت و طبقات عمقي سه گانه نشان داده شده است. در سال 1931 ميگوها در اوائل تابستان بيشتر در ترانسکتهاي حوزه مطاف تا رودمند مستقر بودهاند و به تدريج تا مردادماه تراکم در ترانسکتهاي شماليتر نيز افزايش يافت. گلههاي ميگوي ببري سبز در حوزه مطاف تا رودمند بيشتر در اعماق 12 تا 92 متر حضور داشته ولي در ترانسکتهاي نزديك بوشهر ( و رأسالشط ) ميگوها بيشتر در طبقه عمقي زير 12 متر صيد شدند. به عبارت ديگر تراکم ذخيره ميگو از طرف بوشهر به مطاف گسترش ساحل به اعماق داشته است. حداکثر تراکم در طبقه عمقي 2-92 متر رأسخان ( 12 کيلوگرم بر ساعت ) مشاهده شد. ميانگين CPUE در طبقات عمقي زير 12 متر - 2 12 متر و - 92 2 متر به ترتيب 12 3 و 12 کيلوگرم ثبت شد. تراکم ذخيره در منطقه شمالي آبهاي استان بوشهر همانند سالهاي 1939 و 34 ضعيف بوده و حداکثر CPUE ثبت شده کيلوگرم بر ساعت بود. 23
جزيره شمالي رأس الشط رودمند نخيلو مطاف دوحه ديلم امام حسن كوه بانگ گناوه خارگ رآس الشط رودمند نخيلو مطاف CPUE ( Kgr / Hr ) رآس الشط رودم ند نخيلو مجله علوم و فنون دريايي دوره 11 شماره 4 زمستان 1931 7 6 5 4 3 2 1 گشت 1 7 6 5 4 3 2 1 گشت 2 7 گشت 3 6 5 4 3 2 1 7 6 5 4 3 2 1 گشت 4 ترانسکت < 1 1-2 2-3 شکل ) مقايسه CPUE بر حسب ترانسکت و طبقه عمقي در آبهاي استان بوشهر تابستان 1939 23
رودم ند نخيلو امام حسن كوه بانگ گناوه خارگ چزيره شمالي رآس الشط رودم ند راس الجبرين مطاف CPUE ( kg / Hr ) رودم ند رأس الجبرين مطاف تخمين توده زنده و تراکم ميگوي... مرادي و همکاران 7 گشت 1 6 5 4 3 2 1 7 6 5 4 3 2 1 گشت 2 7 6 5 4 3 2 1 گشت 3 7 6 5 4 3 2 1 گشت 4 ترانسکت <1 1-2 2-3 شکل ) 9 مقايسه CPUE بر حسب ترانسکت و طبقه عمقي در آبهاي استان بوشهر تابستان 1934 23
ساحل آوري ( تن ) مجله علوم و فنون دريايي دوره 11 شماره 4 زمستان 1931 جدول ) 9 مقايسه تالش صيادي محاسبه شده در گشتهاي انجام شده در سال 1934 گشت منطقه بررسي شده تاريخ 1/3 34 /24/ 24 جنوبي 1 2/1 34 /24/ 11 شمالي 1/3 34 /24/ 9 جنوبي 9 14/7 34 /21/ 29 جنوبي 4 صيد بر واحد تالش صيادي - CPUE )کيلوگرم بر ساعت( جدول ) 4 مقايسه تالش صيادي محاسبه شده در گشتهاي تير و مرداد سال 1931 گشت منطقه بررسي شده تاريخ صيد بر واحد تالش صيادي - CPUE )کيلوگرم بر ساعت( 4/4 31 /24/ 19 جنوبي 1/ 31 /24/ 14 شمالي 7/4 31 /24/ 1 جنوبي 3/3 31 /21/ 23 جنوبي تخمين توده زنده و پيش بيني ساحل آوري سال 58 در شکل 1 با استفاده از اطالعات توده زنده اوليه و ساحلآوري نهايي ميگو اقدام به پيشبيني ساحل آوري در سال 31 شد. در اين خصوص رابطه = Y X ساحلآوري Y ( بدست آمد 1717 * X + 1214 شاخص توده زنده ميگو (. با توجه به رابطه تعيين شده پيش بيني ساحل آوري براي سال 1931 به ميزان 232 تن با اطمينان 44 درصد بود. 35 3 25 2 y = 1717 x + 1214 R 2 =.64 15 1 5.1.3.5.7.9 1.1 1.3 1.5 شاخص توده زنده اوليه ( تن بر مايل مربع ) شکل ) 1 رابطه بين شاخص تودهزنده اوليه کل ميگو با ساحل آوري تجاري کل گونههاي ميگو در آبهاي استان بوشهر 34
جزيره شمالي رآس الشط رودم ند نخيلو مطاف امام حسن كوه بانگ گناوه خارگ جزيره شمالي رآس الشط جزيره شمالي رآس الشط رودم ند نخيلو مطاف CPUE ( kg / Hr ) جزيره شمالي رآس الشط رودم ند نخيلو مطاف تخمين توده زنده و تراکم ميگوي... مرادي و همکاران 6 گشت 1 5 4 3 2 1 6 گشت 2 5 4 3 2 1 6 گشت 3 5 4 3 2 1 6 گشت 4 5 4 3 2 1 ترانسکت <1 1-2 2-3 شکل ) 4 مقايسه CPUE بر حسب ترانسکت و طبقه عمقي در آبهاي استان بوشهر تابستان 1931 34
مجله علوم و فنون دريايي دوره 11 شماره 4 زمستان 1931 4. بحث و نتيجه گيري بررسي تراکم در طبقات عمقي سه گانه نشان دهنده الگوي متفاوت حضور ميگو در صيدگاههاي استان بوشهر است. در ابتداي تابستان 1939 اولين گلههاي ذخيره ميگو بيشتر در اعماق باالي 2 متري دريا حضور داشتهاند. از نظر جغرافيايي نيز بيشترين تراکم در منطقه مطاف ( مطاف نخيلو و رأسخان ) ديده شد. در حاليکه در اواسط تابستان )اواخر تيرماه ) تراکم ميگو در طبقه عمقي زير 12 متر و ابتداي مردادماه ميگو بيشتر در اعماق 12 تا 2 متر متمرکز بوده است. در تابستان 1934 الگوي حضور ميگوها در صيدگاههاي استان نسبت به سال 1939 متفاوت ميباشد. اوائل تابستان 1934 تراکم ميگوها در منطقه جنوبي ضعيف بوده و بيشتر در اعماق زير 12 متر بود. در گشتهاي بعدي ( اواخر تير و اوائل مرداد ) الگوي متفاوتي نسبت به ابتداي تيرماه مشاهده شد. به عبارتي تراکم ميگوها در اعماق باالي 2 متر بيشتر از دو برابر تراکم ميگو در نوار ساحلي بوده و توده متراکم در اطراف بوشهر مستقر بودهاند. در ابتداي تابستان سال 1931 ميگو در اعماق 12 تا 92 متر حوزه مطاف تا رودمند متراکم بود. در گشتهاي دهه سوم تير و اوائل مرداد ( گشتهاي سوم و چهارم ) نيز بخش اعظم ذخيره ميگو در حوزه مطاف متمرکز بوده ولي هرچه از طرف مطاف به طرف بوشهر پيش ميرويم تراکم ميگو در اعماق ( دور از ساحل ) کمتر شده و در نوار ساحلي افزايش مييابد. به عبارت ديگر تراکم ميگو از طرف بوشهر به مطاف گسترش ساحل به دريا داشته است. در مطالعهاي که در خصوص مقايسه صيد کشتيهاي استراليايي با کشتيهاي درگاهان صورت گرفته نشان داده شد که ميزان صيد ميگو از طرف بوشهر به مطاف گسترش عمقي جغرافيايي داشته است. يعني گلههاي ميگو در حوزه مطاف بيشتر در اعماق دريا ( دور از ساحل ) و در اطراف بوشهر بيشتر در نوار ساحلي صيد شدهاند ( ولوي.) 1944 بطور کلي مهاجرت ميگوي ببري سبز به داليل مختلف صورت مي گيرد و چنانکه ذکر گرديد حرکت اين آبزي ممکن است به دليل تهيه غذا تخمريزي و پارامترهاي زيست محيطي صورت گيرد ( Sheridan al., 1989 )et جريانهاي غالب دريايي نيز بر حرکت و مسير مهاجرت ميگو تأثير مي گذارند و در مناطق فالت قاره استراليا گزارش شده است که جريانات دريايي بر حرکت ميگو به سمت مناطق تخمريزي تأثيرگذار بودهاند )1975.)Ruello, در زمينه مسير مهاجرت ميگوي ببري سبز تحقيقات انجام گرفته با استفاده از عالمت گذاري نمونهها در آبهاي استان بوشهر نشان دهنده حرکت اين گونه در ابتداي فصل صيد از مناطق کم عمق به مناطق عميقتر بوده و جهت اصلي مسير حرکت از سواحل مطاف به سمت بحرکان ميباشد )نياميمندي 1931(. بنابراين الگوي حضور ميگو در صيدگاههاي منطقه جنوبي آبهاي استان بوشهر در ساليان مذکور متفاوت بوده که نشاندهنده پويايي ذخيره ميگوي ببري در اين منطقه است. در خليج فارس و ساير مناطق جهان نيز گزارش شده است که چرخه حيات در برخي از گونههاي ميگوهاي خانواده پنائيده حرکت از ساحل به سمت اعماق دريا مي باشد ( Dall Anderson, 1956, Crocos, 1987, Abdulqader, 1999.)et al., 199 and زمانهاي تخمريزي ميگوهاي پنائيده با توجه به شرايط آب و هوائي منطقه در ساليان مختلف متفاوت است و از اينرو حضور گلههاي ميگو در زمان ورود نسل جديد به منطقه نيز مي تواند در هر سال متفاوت باشد. در تحقيقي پويايي تخمريزي ميگوي ببري سبز در خليج آلباتروس استراليا با استفاده از شاخص هماوري جمعيت 7 ) ) PFI بر مبناي فراواني نمونههاي بارور مورد بررسي قرار گرفته است ( 1995, and Crocos (. Velde در اين تحقيق 9 گروه سني ميگوهاي بالغ در سنين 1 4 و 13 ماهگي مشاهده شدهاند. در 7 - Population Fecundity Index 33
تخمين توده زنده و تراکم ميگوي... مرادي و همکاران اين تحقيق دوره تخمريزي اين گونه از ماه اگوست تا فوريه )مرداد تا بهمن( در حوزه مورد مطالعه گزارش شده است. کراکاس و کومان 3 )1337( نيز گزارش نموده اند که ميگوي ببري سبز داراي دو دوره تخمريزي در آبهاي استراليا مي باشد. اولين بلوغ مادهها در 4 ماهگي و دومين دوره در 1 ماهگي صورت مي گيرد. در آبهاي استان بوشهر نيز دو دوره تخمريزي پائيزه و بهاره براي ميگوي ببري سبز گزارش شده است )نياميمندي 1931 خورشيديان 1934(. برخي منابع تجمع ميگوي ببري سبز به خصوص در ماههاي زمستان را به دليل وجود شرايط زيست محيطي مناسب جهت تخمريزي اين گونه دانسته و دليل اصلي حرکت ميگو به سمت بحرکان را جريانات غالب دريايي خليج فارس ذکر نموده اند )نياميمندي 1931(. در تحقيقي که طي سالهاي 1932 و 1931 در آبهاي استان خوزستان و قسمتي از آبهاي شمالي استان بوشهر انجام گرفت باالترين ميزان CPUE ميگوي ببري در شهريورماه ( بحرکان ) به ميزان 2/914 کيلوگرم در ساعت گزارش شده است که نشاندهنده عدم تراکم ميگو در ماههاي تير و مرداد در منطقه شمالي آبهاي استان است ( انصاري (. 1934 خورشيديان ماههاي خرداد تا مهرماه را پر تراکمترين ايام سال از نظر حضور ميگو در آبهاي استان بوشهر ذکر نموده است. در اين گزارش عنوان شده مناطق پر تراکم هر ساله در حدفاصل رودمند تا بوشهر ديده شده است ( خورشيديان (. 1934 وجود تنها يك ذخيره ژنتيکي در آبهاي استان بوشهر و خوزستان )رضواني و همکاران 1931( اين احتمال را تقويت مي کند که دليل اصلي ورود گلههاي ميگو در زمانهاي متفاوت به دليل دوره تخمريزي و تجديد نسل آن در فاصله زماني پائيز تا اوائل بهار آبزي مي باشد. با استفاده از مدل رگرسيون بين شاخص توده زنده اوليه برآوردي و ساحلآوري تجاري ميگو طي سالهاي 1973 تا 1934 رابطهاي تعريف گرديد که جهت محاسبه ميزان ساحلآوري ميگو در سال 1931 استفاده شد )خورشيديان و مرادي 1931(. بر اساس اين روش برآورد حدود 232 تن بود که با ساحلآوري واقعي يعني 113 تن ( سالنامه آماري سازمان شيالت ايران - 34 1973 ) حدود %4 اختالف داشت. با توجه به اينکه در تخمين توده زنده اوليه از روش مساحت جايروب شده استفاده ميگردد و واجد خطاي حدود %92 ( خورشيديان ) 1974 است بنابراين انتظار چنين اختالفي بين ميزان برآورد توده زنده و ساحلآوري طبيعي بوده و در محدوده خطاي مدل ميباشد. با توجه به پويايي ذخيره ميگوي ببري سبز و وابستگي آن به شرايط زيست محيطي ( نياميمندي ) 1977 چنين مدلهايي داراي خطاي نسبي بوده و امکان برآوردهاي دقيقتر را نميدهد. نوسانات ساليانه ساحلآوري ميگو در آبهاي استان بوشهر ايجاب ميکند که بايستي زوج دادههاي شاخص توده زنده - ساحلآوري بيشتري در سري زماني جمع گرديده و به تدريج مدل ارائه شده بهبود يابد. بطور کلي مدل ارائه شده در زمينه تخمين ذخيره قبل از آزادي صيد بهترين روش مي باشد که در خصوص آبزيان کفزي و کوتاه عمر ارايه شده است. ورود گلههاي ميگو در فواصل زماني مختلف به داليلي که ذکر گرديد موضوعي است که در اين مدل ديده نشده است و پيوستگي ساحل و حرکت ميگو در اين منطقه اين امکان را نمي دهد که تخمين ذخيره در دو يا سه مقطع زماني و همزمان با ورود گلههاي جديد در صيدگاه صورت گيرد. هرگاه دو دوره تخمريزي و وجود دو نسل جديد با فاصله زماني متفاوت که نتايج آن در سالهاي تحقيق مشاهده گرديد را به اين مجموعه اضافه کنيم پيچيدگي موضوع بيشتر مي شود. تشكر و قدرداني اين تحقيق با حمايت مالي مؤسسه تحقيقات شيالت ايران انجام شده است که از مسئولين و همکاران 8 - Crocos and Coman 32
مجله علوم و فنون دريايي دوره 11 شماره 4 زمستان 1931 مؤسسه به خاطر همکاريهاي مالي و فني در اجراي بهتر پروژه تشکر و قدرداني ميگردد. همچنين از رياست پژوهشکده ميگوي کشور و کليه همکاراني که در اين تحقيق کمك و ياري رساندند آقايان کامبوزيا خورشيديان عبدرالرسول اسماعيلي علي مبرزي رجب خدادادي و يداهلل بيات قدرداني ميگردد. از معاونت صيد و صنايع شيالتي استان بوشهر و بخش آمار صيد شيالت بوشهر که در نتيجهگيري بهتر در اين تحقيق مؤثر بودند قدرداني ميگردد. همچنين از ناخدا و پرسنل شناورهاي الور گلف و سهيل دريا که در انجام گشتهاي دريايي ياري رساندند تشکر ميگردند. منابع اکابري م. ح. 1979. بررسي اجمالي صيد ذخيره ميگوي استان بوشهر در سال 1979. مؤسسه تحقيقات و آموزش شيالت ايران مرکز تحقيقات شيالتي خليجفارس بوشهر. 1 ص. انصاري ه. 1934. پايش توده زنده ميگوي سفيد استان خوزستان. مؤسسه تحقيقات شيالت ايران مرکز تحقيقات آبزيپروري جنوب کشور. 17 ص. خورشيديان ك. 1974. گشايش صيد خاتمه و تخمين توده زنده ميگو بوشهر 1974- مرکز تحقيقات شيالتي خليج فارس بوشهر بخش آمار و ارزيابي ذخاير. 19 ص. خورشيديان ك. و مرادي غ. 1931. گزارش گشت تحقيقاتي تعيين توده زنده ميگو در محدوده جزيره شمالي تا مطاف. 11 ص. خورشيديان ك. 1934. پايش توده زنده ميگوي اکسيد از ( POI ) به روش RFLP شيالت ايران شماره. ص 11-92. سالنامه آماري 1973-37 ايران شماره 14 12. ص. قاسمي ش. و نياميمندي ن.. مجله علمي سازمان شيالت 1971. گزارش نهايي بررسي زيستشناسي ميگوي ببري سبز در اعماق مختلف خليج فارس. مرکز تحقيقات ميگوي ايران- بوشهر. 13 ص. مرادي غ. 1932. اعالم زمان شروع خاتمه صيد و تعيين توده زنده ميگوي ببري استان بوشهر. مؤسسه تحقيقات و آموزش شيالت ايران مرکز تحقيقات شيالتي خليج فارس بوشهر. 41 ص. نياميمندي ن. 1977. گزارش نهايي پروژه. پويايي جمعيت ميگوي ببري سبز در آبهاي استان بوشهر. مؤسسه تحقيقات شيالت ايران. 4 ص. نياميمندي ن. 1931. چرخه حيات ميگوي ببري سبز ( Haan, Penaeus semisulcatus, De 1844( در حوضه آبهاي ايراني شمال خليج فارس. فاز اول- شناسايي مسير مهاجرت و تعيين محلهاي تخمريزي و نوزادگاه. گزارش نهايي پروژه. موسسه تحقيقات شيالت ايران. 34 ص. ولوي ح..1944 بررسي وضعيت صيد کشتيهاي استراليايي طرف قرارداد با شرکت صيد صنعتي ايران در آبهاي استان بوشهر در فصل صيد ميگو سال فارس بوشهر 2 ص 1944. مرکز تحقيقات شيالتي خليج Abdulqader, E A. A. 1999. The role of shallow waters in the life cycle of the Bahrain Penaeid shrimps. Estuarine, Coastal and Shelf Science, 49, Pp: 115-121. Anderson,W. W. 1956. Observations upon the biology, ecology and life history of the common shrimp, P.semisulcatus along the south Atlantic and Gulf coasts of the united state. Proc. Indo Pacific Fisheries council, Pp: 399-43. Boerema, L. K. 1969. The shrimp resources in the Gulf between Iran and the Arabian Peninsula. FAO Fisheries Circular, 31. Pp. 29. ببري سبز در آبهاي استان بوشهر. مؤسسه تحقيقات و آموزش شيالت ايران پژوهشکده ميگوي کشور. 9 ص. رضواني س بابائي س و پور کاظمي س.. 1931 بررسي ملکولي جمعيت ميگوي ببري سبز در خليج فارس و درياي عمان با استفاده از ژن ستيوکرم 33
تخمين توده زنده و تراکم ميگوي... مرادي و همکاران Ruello, N.V. 1975. Geographical distribution, growth and breeding migration of the eastern king prawn, P. plebejus. Aust.J. Mar.Freshwater Res, 26, pp: 343-354. Sheridan, P.F., Costro, RG., Patella, F J. and Zamora, G. 1989. Factors influencing recapture patterns of tagged Penaeid shrimp in the western Gulf of Mexico. Fishery bulletin U.S, 87: 295-311. Sparre, P. and Venema S.C. 1992. Introduction to tropical fish stock assessment. Part 1-manual, FAO Press, Rome, Italy, P: 376. Van Zalinge, N. P. 1984. The shrimp fisheries in the Gulf between Iran and the Arabian Peninsula. In Penaeid Shrimps Their Biology and Management, Fishing Book News, Farnham, UK, Pp. 71-82 Crocos, P. J. 1987. Reproduction dynamics of the tiger prawn, P. esculentus and a comparison with P. semisulcatus in the northwestern Gulf of Carpentaria, Australia. Second Australian national prawn seminar, Pp: 87-89. Crocos, P. J. and Velde, T. D. 1995. Seasonal, spatial and interannual variability in the reproductive dynamics of the grooved tiger prawn, P.semisulcatus in Albatross Bay, Gulf of Carpentaria, Australia, The concept of effective spawning. Marine Biology, 122, Pp: 557-57. Crocos, P. J. and Coman, G. C. 1997. Seasonal and age variability in the reproductive performance of P.semisulcatus broodstock: Optimising brood stock selection. Aquaculture. 155 : 57-69. Dall, W. B J., Hill, J. and Staples, D. J. 199. The biology of the Penaeidae. Advances in Biology, 27, Pp: 1-489. Pauly, D. 198. A selection of simple methods for the assessment of tropical fish stocks. FAO Fisheries Circular, 729, Pp.54 33